Hệ tiêu hóa là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

Hệ tiêu hóa là hệ thống cơ quan sinh học giúp phân giải thức ăn thành các phân tử nhỏ, hấp thụ dưỡng chất và loại bỏ chất thải không tiêu hóa. Cấu trúc gồm ống tiêu hóa chính và các tuyến phụ trợ phối hợp thực hiện các chức năng tiêu hóa cơ học, hóa học, hấp thu và bài tiết.

Định nghĩa hệ tiêu hóa

Hệ tiêu hóa là tập hợp các cơ quan sinh học chịu trách nhiệm tiếp nhận thức ăn, phân rã thức ăn thành các phân tử nhỏ (dưỡng chất), hấp thụ vào máu hoặc bạch huyết và loại bỏ phần cặn bã không tiêu hóa được. Các chức năng chính bao gồm tiêu hóa cơ học, tiêu hóa hóa học, hấp thu, bài tiết và thải chất không cần thiết.

Ống tiêu hóa (gastrointestinal tract) kết hợp với các cơ quan phụ trợ như tuyến nước bọt, gan, mật và tụy để phối hợp hoạt động. Nguồn: NCBI StatPearls – Physiology, Gastrointestinal, Handbook of Experimental Pharmacology – Gastrointestinal Physiology

Các cơ quan chính trong ống tiêu hóa

Miệng, hầu, thực quản là các phần đầu của ống tiêu hóa thực hiện nhai, bắt đầu quá trình phân giải cơ học và hóa học thức ăn, vận chuyển về dạ dày qua nhu động. Dạ dày là khoang nằm bên trái vùng bụng, co bóp mạnh và tiết acid hydrochloric cùng enzyme để biến thức ăn thành chyme — hỗn hợp hơi lỏng để tiếp tục xuống ruột.

Ruột non gồm tá tràng, hỗng tràng và hồi tràng là nơi diễn ra phần lớn quá trình hấp thu dưỡng chất như glucose, amino acid, acid béo, vitamin tan trong dầu. Ruột già hấp thụ nước, muối điện giải còn lại, tổng hợp một số vitamin (như vitamin K) nhờ vi sinh vật đường ruột và chuyển cặn bã thành phân để thải qua trực tràng.

Tuyến phụ trợ và chức năng

Tuyến nước bọt nằm trong miệng — có ba cặp chính — tiết nước bọt chứa enzyme amylase, mucin, giúp làm ẩm thức ăn, bắt đầu phân giải tinh bột và bảo vệ niêm mạc. Tuyến tụy nằm gần ruột non tiết enzyme tiêu hóa đa dạng (lipase, amylase, protease) và bicarbonate để trung hòa acid từ dạ dày.

Gan sản xuất mật để nhũ hóa chất béo, mật được lưu trong túi mật và khi cần tiết vào tá tràng; mật giúp tăng diện tích tiếp xúc cho enzyme lipid. Các tuyến phụ trợ cũng tham gia hấp thu các chất dinh dưỡng tan trong dầu, điều chỉnh pH ruột và cân bằng nội môi.

Quá trình tiêu hóa cơ học và hóa học

Tiêu hóa cơ học bắt đầu bằng nhai, nghiền thức ăn và trộn với nước bọt; dạ dày co bóp nghiền nhỏ thức ăn, ruột tiếp tục nhào trộn qua nhu động và phân đoạn để tăng khả năng tiếp xúc với enzyme. Cơ học giúp giảm kích thước thức ăn, làm tăng diện tích bề mặt phục vụ tiêu hóa hóa học.

Tiêu hóa hóa học bao gồm các phản ứng enzyme phân giải các đại phân tử:

  • Carbohydrate → đường đơn qua amylase, maltase
  • Protein → peptide, amino acid qua pepsin, trypsin, peptidase
  • Lipid → acid béo và glycerol qua lipase, phân giải nhờ sự nhũ hóa mật

Enzyme tiêu hóa có hoạt tính phụ thuộc pH: ví dụ dạ dày cần môi trường acid (pH ~1.5‑3.5) để pepsin hoạt hóa tốt; ruột non có môi trường kiềm nhẹ để enzyme từ tụy hoạt động hiệu quả. Nguồn: StatPearls – GI Physiology, StatPearls – Physiology, Stomach

Điều hòa thần kinh và nội tiết

Hệ tiêu hóa được điều khiển bởi hệ thần kinh ruột (enteric nervous system – ENS) và hệ nội tiết bao gồm các hormone như gastrin, secretin, cholecystokinin (CCK), peptide YY, GIP (Gastric Inhibitory Polypeptide). ENS gồm mạng lưới các neuron trong thành ruột giúp điều phối nhu động, bài tiết dịch và phản xạ bản địa mà không phụ thuộc hoàn toàn vào hệ thần kinh trung ương.

Gastrin được tiết ra từ dạ dày thúc đẩy tiết acid HCl; secretin kích thích tụy sản xuất bicarbonate giúp trung hòa acid khi chyme từ dạ dày vào tá tràng; CCK tiết enzyme tiêu hóa lipid từ tụy và co bóp túi mật; GIP và Peptide YY giúp điều chỉnh cảm giác no và điều hòa tốc độ rỗng dạ dày. Nguồn: StatPearls – GI Hormones

Chức năng miễn dịch và hệ vi sinh vật ruột

Niêm mạc ruột là hàng rào miễn dịch lớn, bao gồm các tế bào miễn dịch (Peyer’s patches, tế bào M, tế bào biểu mô ruột) và kháng thể IgA tiết, giúp ngăn chặn vi sinh vật có hại và bảo vệ chống xâm nhập. Chức năng bảo vệ niêm mạc phụ thuộc vào tính nguyên vẹn của các liên kết tế bào (tight junctions) và lớp nhầy bảo vệ bề mặt họng ruột.

Hệ vi sinh vật ruột (gut microbiota) gồm hàng trăm đến hàng ngàn loài vi khuẩn, phần lớn thuộc hai phyla Firmicutes và Bacteroidetes, cùng các phyla khác như Actinobacteria, Proteobacteria. Vi sinh vật này có vai trò lên men chất xơ chưa tiêu, tạo axit béo chuỗi ngắn (short‐chain fatty acids – SCFAs), tổng hợp vitamin nhóm B và K, điều hòa miễn dịch và chống viêm. Nguồn: Nature Reviews – Microbiota in Health and Diseases, PMC – Nutrition and Gut Microbiota–Immune System Interplay

Các rối loạn tiêu hóa thường gặp

Trào ngược dạ dày‑thực quản (GERD) là tình trạng acid và thức ăn di chuyển ngược từ dạ dày lên thực quản, gây ợ nóng và viêm thực quản. Viêm loét dạ dày‑tá tràng gồm tổn thương niêm mạc do acid và pepsin cùng với yếu tố Helicobacter pylori hoặc stress nội tiết.

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là rối loạn chức năng tiêu hóa không có tổn thương cấu trúc rõ ràng, biểu hiện bằng đau bụng, thay đổi nhu động ruột, có thể liên quan tới vi sinh vật ruột và stress tâm lý. Bệnh viêm ruột (Inflammatory Bowel Disease – IBD) gồm Crohn và viêm loét đại tràng là các bệnh viêm mãn tính ảnh hưởng tới niêm mạc, có biểu hiện chảy máu, tiêu chảy kéo dài và biến chứng như loét và hẹp ruột.

Vai trò hệ tiêu hóa trong y học và dinh dưỡng

Hệ tiêu hóa là trung tâm hấp thu dưỡng chất, chuyển hóa thức ăn thành năng lượng và thành phần cấu trúc của cơ thể, ảnh hưởng trực tiếp tới mức độ dinh dưỡng, sức khỏe tổng thể. Thiếu hụt chức năng tiêu hóa có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, giảm miễn dịch hoặc tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, béo phì, bệnh tim mạch.

Can thiệp dinh dưỡng (ví dụ bổ sung chất xơ, probiotics, prebiotics), chế độ ăn hợp lý có thể cải thiện hệ vi sinh vật ruột, phục hồi tính nguyên vẹn của màng ruột, điều hòa đáp ứng miễn dịch. Trong chẩn đoán lâm sàng, xét nghiệm chức năng ruột, nội soi, phân tích vi sinh vật phân được dùng để phát hiện bệnh lý sớm, tăng hiệu quả điều trị. Nguồn: BMJ – Role of the gut microbiota in nutrition and health, PMC – Diet and Gut Microbiota Regulation

Tài liệu tham khảo

  1. Hou, K., et al. (2022). Microbiota in health and diseases. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology. DOI
  2. Reis, F., et al. (2025). Nutrition and Gut Microbiota–Immune System Interplay in Health and Disease. Frontiers in Immunology. PMC12030219
  3. Valdes, A. M., et al. (2018). Role of the Gut Microbiota in Nutrition and Health. BMJ, 361:k2179. BMJ
  4. Gill, P. A., et al. (2022). The Role of Diet and Gut Microbiota in Regulating Immune Responses. Annual Review of Food Science & Technology. PMC9016115
  5. Zheng, D., et al. (2020). Interaction between microbiota and immunity in health and disease. Cell Research, 30:6, pp. 492‑506. Nature

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề hệ tiêu hóa:

PHƯƠNG PHÁP [14C]DEOXYGLUCOSE ĐỂ ĐO LƯỜNG MỨC TIÊU HÓA GLUCOSE CỤC BỘ Ở NÃO: LÝ THUYẾT, QUY TRÌNH, VÀ CÁC GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG Ở CHUỘT ALBINO TỈNH TÁO VÀ GÂY MÊ1 Dịch bởi AI
Journal of Neurochemistry - Tập 28 Số 5 - Trang 897-916 - 1977
Tóm tắt— Một phương pháp đã được phát triển để đo lường đồng thời tốc độ tiêu thụ glucose trong các thành phần cấu trúc và chức năng khác nhau của não trong tình trạng sống. Phương pháp này có thể được áp dụng cho hầu hết các loài động vật thí nghiệm trong trạng thái có ý thức. Nó dựa trên việc sử dụng 2‐deoxy‐D‐[14C]gl...... hiện toàn bộ
Khuyến nghị hướng dẫn của Hiệp hội Ung thư lâm sàng Hoa Kỳ/Trường Đại học bệnh học Hoa Kỳ về xét nghiệm mô hóa miễn dịch thụ thể estrogen và progesterone trong ung thư vú Dịch bởi AI
American Society of Clinical Oncology (ASCO) - Tập 28 Số 16 - Trang 2784-2795 - 2010
Mục đíchPhát triển một hướng dẫn nhằm cải thiện độ chính xác của xét nghiệm mô hóa miễn dịch (IHC) các thụ thể estrogen (ER) và thụ thể progesterone (PgR) trong ung thư vú và tiện ích của những thụ thể này như là các dấu hiệu dự đoán.Phương phápHiệp hội Ung thư lâm sàng Hoa Kỳ và Trường Đại họ...... hiện toàn bộ
#hướng dẫn #đánh giá #thụ thể estrogen #thụ thể progesterone #tính dự đoán #ung thư vú #xét nghiệm mô hóa miễn dịch #hiệu suất xét nghiệm #biến số tiền phân tích #tiêu chuẩn diễn giải #thuật toán xét nghiệm #liệu pháp nội tiết #ung thư vú xâm lấn #kiểm soát nội bộ #kiểm soát ngoại vi.
Polyphenol thực vật như chất chống oxy hoá trong dinh dưỡng và bệnh tật ở con người Dịch bởi AI
Oxidative Medicine and Cellular Longevity - Tập 2 Số 5 - Trang 270-278 - 2009
Polyphenol là các chất chuyển hóa thứ cấp của thực vật và thường tham gia vào việc bảo vệ chống lại tia cực tím hoặc sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh. Trong thập kỷ qua, đã có nhiều quan tâm về tiềm năng lợi ích sức khỏe từ polyphenol thực vật trong chế độ ăn uống như một chất chống oxy hoá. Các nghiên cứu dịch tễ học và phân tích tổng hợp liên quan mạnh mẽ đến việc tiêu thụ lâu dài c...... hiện toàn bộ
#polyphenol thực vật #chất chống oxy hóa #sức khỏe con người #ung thư #bệnh tim mạch #tiểu đường #loãng xương #bệnh thoái hóa thần kinh #chất chuyển hóa thứ cấp #bảo vệ tế bào.
CAMDEX: Một công cụ tiêu chuẩn hóa để chẩn đoán rối loạn tâm thần ở người cao tuổi với sự chú ý đặc biệt đến phát hiện sớm bệnh sa sút trí tuệ Dịch bởi AI
British Journal of Psychiatry - Tập 149 Số 6 - Trang 698-709 - 1986
Một lịch phỏng vấn mới nhằm chẩn đoán và đo lường bệnh sa sút trí tuệ ở người cao tuổi đã được mô tả. Lịch phỏng vấn này có tên là Khám nghiệm rối loạn tâm thần ở người cao tuổi Cambridge (CAMDEX), bao gồm ba phần chính: (1) Một cuộc phỏng vấn lâm sàng có cấu trúc với bệnh nhân để thu thập thông tin hệ thống về trạng thái hiện tại, lịch sử bệnh án và lịch sử gia đình; (2) một loạt các bài ...... hiện toàn bộ
Xạ trị phối hợp và hóa trị liệu vượt trội hơn so với xạ trị đơn độc trong điều trị ung thư hậu môn giai đoạn tiến xa: kết quả của một thử nghiệm ngẫu nhiên giai đoạn III của Tổ chức Nghiên cứu và Điều trị Ung thư Châu Âu cùng các Nhóm Hợp tác về Xạ trị và Tiêu hóa. Dịch bởi AI
American Society of Clinical Oncology (ASCO) - Tập 15 Số 5 - Trang 2040-2049 - 1997
MỤC ĐÍCH Nghiên cứu tiềm năng của việc sử dụng đồng thời xạ trị và hóa trị liệu để cải thiện kiểm soát tại chỗ và giảm nhu cầu thực hiện đại tràng nhân tạo, một thử nghiệm ngẫu nhiên giai đoạn III đã được thực hiện trên các bệnh nhân bị ung thư hậu môn tiến xa tại chỗ. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP ...... hiện toàn bộ
Sự tiết HLA-G5 từ tế bào gốc trung mô người là cần thiết để ức chế chức năng tế bào lympho T và tế bào tiêu diệt tự nhiên, đồng thời kích thích các tế bào T điều hòa CD4+CD25highFOXP3+ Dịch bởi AI
Stem Cells - Tập 26 Số 1 - Trang 212-222 - 2008
Tóm tắtCác tế bào gốc trung mô (MSCs) thu được từ tủy xương người trưởng thành là những tế bào đa năng đang được nghiên cứu sâu rộng trong y học tái sinh. Ngoài ra, MSCs còn sở hữu các đặc tính điều chỉnh miễn dịch với tiềm năng điều trị để ngăn ngừa bệnh ghép chống chủ (GvHD) trong chuyển giao tế bào huyết học đồng loại. Thực tế, MSCs có thể ức chế chức năng của t...... hiện toàn bộ
Nghệ Thuật Đáp Ứng Các Tiêu Chuẩn Palladium Trong Các Thành Phần Dược Phẩm Hoạt Động Được Điều Chế Bằng Các Phản Ứng Có Chất Xúc Tác Pd Dịch bởi AI
Advanced Synthesis and Catalysis - Tập 346 Số 8 - Trang 889-900 - 2004
Tóm tắtViệc sử dụng các chất xúc tác có nguồn gốc từ palladium trong tổng hợp hóa chất tinh chế, các trung gian dược phẩm và thành phần dược phẩm hoạt động (APIs) đã trở nên khá phổ biến trong vài thập kỷ qua. Số lượng các phản ứng tổng hợp được xúc tác bằng palladium (cả không đối xứng và có đối xứng) hiện có đã tạo ra khả năng tiếp cận các cấu trúc phức tạp hơn v...... hiện toàn bộ
#palladium #chất xúc tác #tổng hợp hóa học #dược phẩm #tạp chất kim loại nặng
DIPSS Plus: Hệ thống chấm điểm tiên lượng quốc tế động tinh tế cho bệnh xơ hóa tủy nguyên phát kết hợp thông tin tiên lượng từ kiểu nhiễm sắc thể, số lượng tiểu cầu và tình trạng truyền máu Dịch bởi AI
American Society of Clinical Oncology (ASCO) - Tập 29 Số 4 - Trang 392-397 - 2011
Mục đíchHệ thống Chấm điểm Tiên lượng Quốc tế Động (DIPSS) cho xơ hóa tủy nguyên phát (PMF) sử dụng năm yếu tố nguy cơ để dự đoán sống sót: tuổi trên 65, hemoglobin dưới 10 g/dL, bạch cầu cao hơn 25 × 109/L, tế bào ác tính tuần hoàn ≥ 1%, và các triệu chứng toàn thân. Mục tiêu chính của nghiên cứu này là cải tiến DIPSS bằng cách kết h...... hiện toàn bộ
#Hệ thống Chấm điểm Tiên lượng Quốc tế Động #xơ hóa tủy nguyên phát #kiểu nhiễm sắc thể #số lượng tiểu cầu #truyền máu #tiên lượng sống sót #mô hình tiên lượng tổng hợp #tỷ số rủi ro #sống sót không bị bệnh bạch cầu.
Sự di chuyển của một số vi khuẩn bản địa từ đường tiêu hóa đến hạch bạch huyết mạc treo và các cơ quan khác trong mô hình chuột gnotobiotic Dịch bởi AI
Infection and Immunity - Tập 23 Số 2 - Trang 403-411 - 1979
Không có vi khuẩn sống nào được nuôi cấy từ các hạch bạch huyết mạc treo, lách hoặc gan của chuột không có tác nhân gây bệnh cụ thể (SPF). Vi khuẩn ruột sống, chủ yếu là Escherichia coli và lactobacilli, có mặt trong các hạch bạch huyết mạc treo của chuột gnotobiotic được tiêm nội soi với toàn bộ hệ vi sinh vật từ chuột SPF, nhưng không có trong các ...... hiện toàn bộ
Interleukin-1β thúc đẩy tăng canxi nội bào do thụ thể NMDA qua kích hoạt Src kinase Dịch bởi AI
Journal of Neuroscience - Tập 23 Số 25 - Trang 8692-8700 - 2003
Interleukin (IL)-1β là cytokine có tính viêm, có liên quan đến nhiều tình trạng bệnh lý của hệ thần kinh trung ương (CNS) liên quan đến sự hoạt hóa của thụ thể NMDA. Các bằng chứng môi trường gợi ý rằng IL-1β và thụ thể NMDA có thể tương tác về mặt chức năng. Sử dụng các nuôi cấy tế bào thần kinh hồi hải mã chính từ chuột cống, chúng tôi đã điều tra xem liệu IL-1β có ảnh hưởng đến chức năn...... hiện toàn bộ
#Interleukin-1β #Thụ thể NMDA #Tăng [Ca<jats:sup>2+</jats:sup>] #Tyrosine kinase #Sự thoái hóa thần kinh #Phosphoryl hóa tiểu phần NR2A/B
Tổng số: 556   
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • 10

Chủ đề khác

#in silico

In silico là gì? Các công bố khoa học về In silico

#mô hình bệnh tật

Mô hình bệnh tật là gì? Các nghiên cứu về Mô hình bệnh tật

#hứng thú học tập

Hứng thú học tập là gì? Các công bố khoa học về Hứng thú học tập

#photosystem ii

Photosystem ii là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#random forest

Random forest là gì? Các công bố khoa học về Random forest

#hệ số dẫn nhiệt

Hệ số dẫn nhiệt là gì? Các công bố khoa học về Hệ số dẫn nhiệt

#cadasil

Cadasil là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan

#hệ thống cơ học

Hệ thống cơ học là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan

#kính hiển vi ánh sáng

Kính hiển vi ánh sáng là gì? Nghiên cứu khoa học liên quan

#cassia mimosoides var nomame

Cassia mimosoides var nomame là gì? Các nghiên cứu khoa học


Xem thêm